تولید استنلس استیل در ایران و بررسی ابعاد آن

صنعت فولاد در ایران بیش از نیم قرن سابقه دارد و در تمامی این سال‌ها به قدری توسعه پیدا کرده است که در دوره‌هایی به رده بندی 10 تولید کننده مهم جهانی وارد شده بود. البته این روزها فشار حاصل از تحریم‌ها، توسعه تکنولوژیک را با چالش روبه‌رو ساخته ولی از طرف دیگر نیاز بازار باعث توسعه در بخش‌های خاصی شده است. بخشی از این توسعه به دلیل وجود تقاضای روزافزون از سوی صنایع گوناگون رخ داده است. از صنعت ساختمان گرفته تا صنایع مربوط به لوازم خانگی و خودرو که فولادهای مختلفی با مشخصات فنی خاص نیاز دارند و کارخانه‌جات داخلی تلاش می‌کنند این نیازها را برآورده سازند. در این میان سوال مهمی که اغلب توسط مصرف کنندگان مطرح می‌شود، این است که: «آیا در ایران استنلس استیل تولید می شود؟» در این بررسی به طور کامل در مورد تولید استنلس استیل در ایران صحبت می‌کنیم.

آیا ایران استنلس استیل تولید می‌کند؟

فولادها گروه بسیار بزرگی از آلیاژهای برپایه آهن هستند که نقش بسیار پُررنگی در صنعت بازی می‌کنند. در این گروه یعنی فولادها دسته‌ای از آلیاژها هستند که با اضافه شدن عناصر آلیاژی مثل کروم در برابر خوردگی مقاومت پیدا می‌کند. محصولات این دسته از فولادها به نام استنلس استیل یا فولاد ضد زنگ شناخته می‌شوند. در ایران با وجود کارخانجات بزرگ فولاد سازی و سابقه طولانی تولید فولاد، تصور اولیه این است که مشکلی بابت تولید استنلس استیل یا به اختصار استیل در ایران وجود ندارد اما شواهد چیز دیگری را می‌گویند! البته شاید دلیل اصلی آن این باشد که میزان نیاز بازار و نسبت خرید لوله استیل در داخل، سرمایه‌گذاری در این حوزه را توجیه نمی‌کرده و همواره واردات فولاد زنگ نزن از کشورهایی مانند هند و چین بر تولید این محصول در داخل الویت داشته است.

البته به گفته کارشناسان و متولیان امر، تجهیزات مورد نیاز برای تولید این محصول در اختیار تولیدکنندگان قرار دارد! اما از طرفی به روزآوری تجهیزات و فناوری سرمایه کلان طلب می‌کند و از طرف دیگر میزان نیاز استیل در ایران در سطح پایینی قرار دارد.

مشکل بعدی، عناصر آلیاژی مورد نیاز برای تولید استنلس استیل در ایران است. در کشور کروم وجود دارد ولی عنصر آلیاژی مهمی مانند نیکل باید از خارج وارد شود. به دلیل قیمت بالای نیکل، وارد کردن این عنصر آلیاژی مستلزم صرف هزینه هنگفت است. بنابراین برای کارخانجات کشور تولید استیل به صرفه و اقتصادی نیست. درحقیقت، باید گفت که استنلس استیل محصولی بسیار با ارزش است که در داخل بازار رو به گسترشی دارد و به دلیل عوارض وارداتی کم این محصول، واردات از نظر اقتصادی به صرفه‌تر است.

بیشتر بخوانید: فرآیند تولید ورق استنلس استیل چگونه است؟

اگر از عدم تولید فولاد ضد زنگ یا استنلس استیل به عنوان ماده اولیه در کارخانه‌جات فولاد ساز داخلی بگذریم، محصولاتی از استیل هستند که در داخل کشور تولید می‌شوند. برای مثال کارخانه‌هایی که لوله، پروفیل، محصولات تخت و اتصالات استنلس استیل را از ورق‌های وارداتی تولید می‌کنند و یا واحدهایی که با ریخته‌گری استنلس استیل انواع اتصالات و قطعات استیل را در ایران تولید می‌کنند. پس درست است که تولید استنلس استیل به عنوان ماده اولیه در سطح فولاد سازی‌های ایران هنوز توجیه ندارد، ولی تولید برخی محصولات از فولاد ضدزنگ در کشور می‌تواند مقرون به صرفه باشد.

انواع فولاد ضد زنگ یا استنلس استیل

بررسی انواع مختلف استنلس استیل می‌تواند به شما در شناخت ویژگی‌های هر گرید و کاربردهای وابسته به آن کمک زیادی کند. در حالی که کروم بخش مهمی از مقاومت در برابر خوردگی را در استیل فراهم می‌کند اما ترکیبات زیادی وجود دارند که در محصولات مختلف برای ایجاد ویژگی‌های فنی خاص به کار گرفته می‌شوند. به طور کلی، استنلس استیل براساس خانواده و گرید به انواع مختلف تقسیم می‌شود.

خانواده فولادهای ضد زنگ

خانواده استنلس استیل براساس ساختارهای کریستالی و متالورژیکی که در شکل دادن خصوصیات فنی آنها بسیار موثر هستند، به انواع زیر دسته بندی می‌شود:

• فولاد ضد زنگ آستنیتی
• فولاد ضد زنگ فریتی
• فولاد ضد زنگ مارتنزیتی
• فولاد ضد زنگ داپلکس

در هر خانواده گریدهای مختلفی را خواهید یافت که خصوصیات فنی مانند چقرمگی، حالت مغناطیسی، مقاومت در برابر خوردگی و… مختلفی دارند. افزایش یا کاهش عناصر آلیاژی تأثیر زیادی بر ویژگی‌های فولاد ضد زنگ خواهد داشت. در ادامه به تفصیل در مورد خانواده و گرید استنلس استیل صحبت می‌کنیم:

خانواده آستنیتی

این خانواده محبوب‌ترین و پرمصرف‌ترین گریدهای استیل را در سراسر جهان دارد. گریدهای این خانواده اغلب شامل مقادیر بالایی کروم و نیکل و مقادیر اندکی منگنز و مولیبدن هستند. فولادهای زنگ نزن آستنیتی معمولاً غیرمغناطیسی هستند. با این حال، گریدهای این خانواده مقاومت بالایی در برابر خوردگی و در برابر خزش دارند و جوش پذیری آنها خوب است. گریدهای محبوب استنلس استیل آستنیتی شامل گریدهای 303، 304 (استنلس استیل 304)، 316، 310 و 321 هستند.

بیشتر بخوانید: 

• کاربردهای ورق استیل 316 چیست؟
• تفاوت استنلس استیل 304 و 316

خانواده فریتی

نوع فریتی به دلیل محتوای کم نیکل، یکی از مقرون به صرفه‌ترین خانواده‌های استنلس استیل است. گریدهای این خانواده در حالی که نیکل کمی دارند، اغلب از کروم، مولیبدن، نیوبیم و تیتانیوم برای بهبود چقرمگی و مقاومت در برابر خزش استفاده می‌کنند. بیشتر این گریدها مغناطیسی هستند و مقاومت خوبی در برابر خوردگی و جوش پذیری دارند و برای کاربردهایی که جذابیت بصری مهم هستند، استفاده می‌شوند. گریدهای رایج فولاد ضد زنگ فریتی شامل 409 و 430 هستند.

خانواده مارتنزیتی

از بین 4 خانواده اصلی فولاد زنگ نزن، فولادهای مارتنزیتی کمتر مورد استفاده قرار می‌گیرند. این خانواده اغلب در کاربردهایی که نیاز به ایجاد لبه سخت و دقیق است، به کار گرفته می‌شود. برای مثال، از گریدهای این خانواده برای ساخت چاقو، قیچی، تیغ و ابزار پزشکی استفاده می‌شود. این آلیاژهای فولاد ضد زنگ مقاومت خوردگی متوسط ​​تا خوبی دارند و پس از سخت شدن، حالت مغناطیسی خواهند داشت. گریدهای متداول خانواده مارتنزیتی شامل 410 و 420 هستند.

خانواده داپلکس

خانواده فولادهای ضد زنگ داپلکس شامل بسیاری از جدیدترین و اختصاصی‌ترین آلیاژهای صنعت هستند. بسیاری از گریدهای داپلکس ترکیبی از خواص فولادهای زنگ نزن آستنیتی و فریتی را دارند. ویژگی‌های هر گرید در این خانواده به نوع و درصد آلیاژ بستگی دارد و بر وزن، چقرمگی و استحکام کششی تاثیر می‌گذارند. اکثر گریدهای داپلکس جوش پذیری و شکل پذیری خوبی را در مقایسه با سایر خانواده‌ها ارائه می‌دهند. آلیاژهای متداول داپلکس شامل 318L، LDX 2101، LDX 2304، 2507 و 4501 هستند.

تولیدکنندگان برتر استنلس استیل

همانطور که قبل‌تر بیان شد، تولیدکنندگان داخلی سهم بسیار کمی در تولید اقلام استنلس استیل در ایران دارند و بیشتر سهم بازار به واردات این محصول از خارج از کشور اختصاص یافته است. پس خوب است به تولیدکنندگان برتر استنلس استیل در جهان اشاره‌ای کرد:

• تیسکو چین (Tisco)
• وایسی تایوان (YC)
• یوسکو تایوان (Yusco)
• ویراج هند (Viraj)
• پوسکو کره (Posco)
• تسکو استیل کره جنوبی (Tesco Steel)
• کنیه ایتالیا (Cogne)

مصرف کنندگان اصلی استیل کدام صنایع هستند؟

به دلیل ویژگی‌های فنی، جذابیت بصری و زیبایی شناختی و قابلیت بازیافت، فولاد ضد زنگ به وفور در صنایع مختلف استفاده می‌شود. لیست کاربردهای فولاد ضد زنگ تقریباً نامحدود است، برخی از صنایع و زمینه‌های استفاده عبارتند از:

صنعت ساختمان

استیل به دلیل انعطاف پذیری، استحکام و مقاومت در برابر خوردگی، به متریالی مهم در صنعت ساختمان تبدیل شده است. از فولاد زنگ نزن در نمای ساختمان، نرده استیل، سیستم‌های زهکشی و آبیاری، محصولات پشتیبانی دیوار، پوشش‌های بام، اسکلت و ساختار سازه‌ها، درب استیل و غیره استفاده می‌شود. یکی از بخش‌های عمده فروش استنلس استیل مربوط به صنعت ساختمان است.

بیشتر بخوانید:

• 5 کاربرد ورق استیل پانچ شده در ساختمان
• 5 بنای خیره کننده با نمای استیل

لوازم خانگی

فولاد ضد زنگ به دلیل توانایی مقاومت در برابر خوردگی و سهولت در نگهداری، در ساخت لوازم خانگی به کار گرفته می‌شود. این فلز برای ساخت سینک، اجاق گاز، کارد و چنگال کاربرد دارد. گرید 304 به دلیل مقاومت در برابر خوردگی معمولاً برای ساخت کارد و چنگال استفاده می‌شود، در حالی که گرید 430 ممکن است برای هود اجاق گاز و مناطقی که مستقیماً با غذا تماس ندارند به کار گرفته شود.

مبلمان خیابانی

به دلیل مقاومت سایشی بالا و جذابیت زیبایی شناختی فولاد ضد زنگ، معمولاً از این محصول برای مبلمان خیابانی به عنوان صندلی عمومی، نرده یا علائم راهنمایی استفاده می‌شود. به طور معمول، گرید 304 برای این موارد کاربرد دارد اما در محیط‌های با خورندگی شدیدتر (نزدیک به دریا) گرید 316 مناسب‌تر است (استنلس استیل 316).

صنایع غذایی و آشامیدنی

در صنایع و کارگاه‌های مرتبط با غذا و آشامیدنی استنلس استیل نقش بسیار پُررنگی دارد. از تجهیزات فرآوری مواد گرفته تا لوله‌های انتقال مواد و مخازن، همه جا از استیل برای ساخت استفاده می‌کنند. شاید دلیل اصلی آن علاوه بر عدم خوردگی و زنگ زدگی، بهداشتی بودن و قابلیت پاکیزه کردن آن باشد.

بیشتر بخوانید: فولاد ضد زنگ صنایع غذایی یا فود گرید چیست؟

تجهیزات بهداشتی

در سرویس‌های بهداشتی عمومی، وجود مواد مقاوم در برابر خوردگی و سایش بسیار مهم است. از آنجایی که گریدهای مختلف فولاد ضد زنگ دارای خواص خوردگی متفاوتی هستند، این فلز برای ساخت محصولاتی مانند خشک کن دستی، جا صابونی و نگهدارنده حوله استفاده می‌شود.

صنعت خودرو

اگرچه آلومینیوم و فولاد نقش مهمی در صنعت خودرو دارند اما استیل همچنان درصد زیادی از کل فلزات مورد استفاده در این صنعت را تشکیل می‌دهد. در بسیاری از وسایل نقلیه عمومی از فولاد زنگ نزن در سیستم‌های اگزوز و قطعات ساختاری و تزئینی خودرو استفاده می‌شود. همچنین در وسایل نقلیه مختلفی از جمله تانکرهای جاده‌ای، کانتینرهای کشتی و کامیون‌های حمل زباله نیز کاربرد دارد.

بیشتر بخوانید: انواع کاربرد ورق استیل در صنعت خودروسازی

نیروگاه‌‎های تولید برق

اکثر نیروگاه‌های تولید برق به فلزات مقاوم در برابر خوردگی نیاز دارند. در صنعت انرژی هسته‌ای، استیل به ویژه با محتوای کم کبالت اغلب در مهار تشعشع و تولید برق استفاده می‌شود. توربین‌های مورد استفاده در کارخانه‌های گاز، بخار و آب نیز از فولاد ضد زنگ ساخته می‌شوند. در همه این کاربردها از استیل به دلیل مقاومت در برابر زنگ زدگی استفاده می‌شود.

کلام آخر

فلزات مختلفی در کشور توسط کارخانجات بزرگ تولید می‌شوند اما استنلس استیل به دلیل عدم توجیه فنی و اقتصادی و عدم وجود منابع داخلی برای عناصر آلیاژی خاص مورد نیازش، در تولید داخلی سهمی ندارد. بنابراین، سهم عمده را واردات بر عهده دارد. اما شما به عنوان مصرف کننده می‌توانید در بازار انواع و اقسام استنلس استیل را یافته و هر کدام را بسته به نیاز خود تهیه کنید. اگر به دنبال بهترین کیفیت و خدمات در هنگام خرید ورق استیل، خرید پروفیل استیل و خرید میلگرد استیل هستید، «مجموعه استیل رخ» به شما کمک می‌کند تا محصولات مورد نیاز خود را تهیه کنید. فقط کافیست با تیم پشتیبانی ما تماس بگیرید.