بررسی نقش و کاربردهای فولاد ضدزنگ در صنایع غذایی و لبنی

نقش فولاد ضدزنگ در صنایع غذایی و لبنی بسیار مهم است. مواد غذایی در مراحل مختلف فراوری با انواع سطوح، لوله استیل، مخازن، ظروف و تجهیزات تماس زیادی پیدا می‌کنند؛ بدیهی است، برای جلوگیری از انتقال هرگونه عناصر مضر، میکروب و باکتری، انتخاب نوع مناسبی از مواد اهمیت بسیار بالایی دارد. سازمان‌های مختلفی برای نظارت بر  این موضوع حیاتی در کشورهای مختلف وجود دارند که با اندازه‌گیری ویژگی‌های بهداشتی فلزات و آلیاژها در مقابل مواد غذایی و لبنی، میزان سالم‌بودن آن‌ها را بررسی می‌کنند.

یکی از ویژگی‌های مواد فلزی در تماس با مواد غذایی، میزان انتشار عناصر فلزی در مواد غذایی است. در اتحادیه اروپا حد مجاز انتشار یا Specific Release Limit (SRL) در این ارتباط تعریف شده است. SRL به معنای حد مجاز آزادسازی یون فلزی یا یون متالوئید معین (بر حسب میلی گرم) است که از یک فلز یا تجهیز در تماس با مواد غذایی (به کیلوگرم) آزاد می‌شود. این مشخصه در بررسی تجهیزات وابسته به صنایع غذایی و لبنی مورد استفاده قرار می‌گیرند. به‌عنوان‌مثال حد مجاز SRL برای آزادسازی نیکل در مواد غذایی 0.14 میلی‌گرم در هر کیلوگرم غذا است و برای کروم 0.250 میلی گرم در کیلوگرم است. در ادامه این مقاله قصد داریم به بررسی نقش قابل‌توجه فولاد ضدزنگ در صنایع لبنی و غذایی بپردازیم. برای آشنایی بیشتر با این مفاهیم تا انتهای این مطلب با ما همراه باشید.

نقش فولاد ضدزنگ در صنایع غذایی و لبنی بسیار مهم است

انواع گریدهای فولاد ضدزنگ در صنایع غذایی و لبنی

همان‌طور که گفته شد، کاربرد فولاد ضدزنگ در صنایع غذایی بسیار بالا است (فولاد ضد زنگ صنایع غذایی یا فود گرید چیست؟). این نوع فلزات یا همان استنلس استیل به دلیل داشتن مقاومت بالا در برابر خوردگی، قابلیت استریل شدن، عدم افزودن رنگ و طعم به غذا و… در این صنایع مورد استفاده قرار می‌گیرند. به‌طورکلی از چهار نوع گرید یا گروه آلیاژی برای ساخت تجهیزات صنایع غذایی استفاده می‌شود. گریدهای آستنیتی، گریدهای فریتی، گریدهای مارتنزیتی و گریدهای داپلکس در بین این موارد جای داده می‌شوند. در ادامه به بررسی انواع این گریدها و مقایسه آن‌ها در صنایع غذایی و لبنی می‌پردازیم.

گریدهای آستنیتی

بیشتر انواع فولاد ضدزنگ در صنایع غذایی و لبنی، حاوی حدود 16 تا 18% عنصر کروم هستند زیرا مشخص شده است که مقاومت بهینه در برابر خوردگی در طیف گسترده‌ای از مواد غذایی و نوشیدنی با این میزان کروم به دست می‌آید. از گریدهای آستنیتی در ساخت کارد و چنگال، مخازن و ظروف آشپزخانه استفاده می شود. از دیگر کاربردها می توان به ظروف فرآوری نوشیدنی‌ها و مخازن حمل شیر اشاره کرد. گرید 304L یک گرید بسیار محبوب برای استفاده در کاربردهای عمومی در صنایع غذایی است.

گریدهای آستنیتی با آلیاژ بالا برای نگهداری، حمل و نقل مواد غذایی و نوشیدنی‌های خورنده (اسیدی) استفاده می‌شود. برای نمونه گریدهای حاوی مولیبدن به ویژه در برابر مواد غذایی حاوی انواع نمک مقاوم هستند. از آن جمله گرید 316L است که به دلیل کاربرد متنوع آن در صنایع غذایی به عنوان “گرید مواد غذایی” شناخته می‌شود.

گریدهای فولاد فریتی

یکی دیگر از گریدهایی که در ساخت و تولید انواع تجهیزات صنایع غذایی کاربرد دارد، گریدهای فریتی هستند. ویژگی اصلی این آلیاژها مغناطیسی بودن آن‌ها است. از این گرید در ساخت انواع لوازم‌خانگی از جمله ماشین‌های ظرف‌شویی، فر، یخچال و… استفاده می‌شود.

یکی از گریدهای پرکاربرد در این گروه، گرید استنلس استیل 430 است که مقاومت کافی در برابر موادی با خورندگی پایین از خود نشان می‌دهد. یکی از مزایای این نوع گرید نسبت به گریدهای آستنیتی، مقرون‌به‌صرفه بودن آن است که دلیل اصلی آن محتوای نیکل پایین در این آلیاژهاست. استفاده از این نوع فولاد ضدزنگ در صنایع غذایی و لبنی می‌تواند هزینه کمتری نسبت به سایر گریدها داشته باشد. آنها به ویژه در محیط های بسیار اکسید کننده (مانند اسید نیتریک) خوب هستند و مقاومت عالی در برابر ترک خوردگی ناشی از خوردگی تنشی دارند. با این حال شکل پذیری ضعیف و قابلیت جوشکاری پایین استفاده از آنها را محدود می کند.

گریدهای مارتنزیتی

دسته دیگری از فولادهای ضدزنگ که در صنایع غذایی و لبنی مورد استفاده قرار می‌گیرد، گریدهای مارتنزیتی هستند. این گروه دارای سطح بالایی از کربن بوده و قابلیت سخت‌شدن با عملیات حرارتی را دارند. از این فولادهای ضدزنگ در لوازمی مانند چاقو، ساطور و سایر لوازمی که قابلیت سایش بالایی دارند استفاده می‌شود. گرید 420 یک گرید محبوب از این خانواده برای ساخت تیغه‌های چاقو است. برای چاقوهایی با کیفیت بالاتر که تیزی تیغه را حتی پس از استفاده طولانی مدت حفظ می کنند، می توان از گرید 440M یا 1.4116 استفاده کرد.

گریدهای داپلکس

از دیگر انواع فولاد ضدزنگ در صنایع غذایی و لبنی می‌توان به گریدهای داپلکس یا دوبلکس اشاره کرد. این آلیاژها برای تجهیزاتی که در محیط خورنده هستند ترجیح داده می‌شوند زیرا مقاومت بالایی در برابر خوردگی ناشی از محلول های نمکی در دماهای بالا دارند. گریدهای داپلکس نسبت به گریدهای آستنیتی مقاومت بالاتری در برابر خوردگی‌های تنشی، شکافی و حفره‌ای دارند. مقاومت این نوع آلیاژها از گریدهای آستنیتی بالاتر بوده و از آن‌ها در ساخت انواع مخازن سرکه، سُس ، تجهیزات پنیرسازی و کارخانه‌جات کنسروهای ماهی و… استفاده می‌شود.

بیشتر بخوانید: 

• مقدمه ای بر فولادهای ضد زنگ داپلکس
• همه چیز درباره مشخصات ورق استیل داپلکس و کاربرد‌های آن

استفاده از گریدهای مختلف فولاد ضدزنگ در آشپزخانه‌ها

مزایای فولاد ضدزنگ در ساخت تجهیزات مواد غذایی

فولادهای ضد زنگ آلیاژهای فلزی هستند که برای بیش از یک قرن است در صنایع مختلف استفاده می‌شوند و کاربردهای آنها روز به روز بیشتر می‌شود. به‌طورکلی فولادهای ضدزنگ، آلیاژی از ترکیب عناصری همچون آهن، کربن و کروم به همراه چند عنصر آلیاژی دیگر هستند. در این میان کروم نقش اصلی را بازی می‌کند و باعث ایجاد قابلیت ضدخورندگی در آلیاژ می‌شود و آن را بهترین گزینه برای نگهداری و یا ساخت ظروف و تجهیزات مواد غذایی می‌کند. کاربردهای استیل به گونه‌ای مهندسی شده است که به کارگیری تجهیزات فولاد ضد زنگ در آشپزخانه و صنایع فرآوری مواد غذایی ضروری شده است. شرکت‌های فرآوری مواد غذایی، بسته‌بندی مواد غذایی و تولید نوشیدنی‌ها و بطورکلی سازندگان تجهیزات با صنایع غذایی از فولاد ضد زنگ گرید مواد غذایی یا فود گرید (food-grade) استفاده می‌کنند.

دستورالعمل‌ها و مقررات مواد غذایی، الزامات خاصی را برای فولاد ضد زنگ برای مواد غذایی (food-grade) تعریف می‌کند. فولاد ضد زنگ گرید مواد غذایی باید در برابر حرارت مقاوم بوده و مقاومت در برابر سایش قابل توجهی داشته باشد. به دلیل همین ویژگی‌ها است که پختن هر غذایی در ظروف استیل یا ضد زنگ مطلوب و بی‌خطر است. در این بخش قصد داریم علاوه بر ویژگی مقاومت به خوردگی استیل به سایر مزایای فنی فولاد ضدزنگ در صنایع غذایی و لبنی بپردازیم.

طول عمر و دوام زیاد

یکی از دیگر مزایای استفاده از فولاد زنگ نزن در صنایع شیر و سایر مواد غذایی، ماندگاری و دوام بالای این آلیاژها است. این نوع آلیاژ کمتر مستعد آسیب‌های فیزیکی هستند و می‌تواند در تماس مداوم با مواد غذایی بدون مشکل خصوصیات خود را حفظ کنند. استحکام بالای این آلیاژها دوام آنها را تضمین می‌کند.

 

کاربرد فولاد ضدزنگ در نگهداری مواد لبنی

مقاومت حرارتی بالا

یکی دیگر از مزایای استفاده از فولاد ضدزنگ در صنایع غذایی و لبنی، مقاومت بالای آن‌ها در برابر حرارت است. این ویژگی می‌تواند در ساخت انواع وسایل آشپزخانه که با حرارت بالایی سروکار دارند، بسیار مفید واقع شود. به‌کارگیری استیل در دمای بالا به هیچ عنوان باعث ایجاد آلودگی در مواد غدایی نشده و کاملاً ایمن است.

قابلت استریل شدن

فولادهای ضدزنگی که در صنایع غذایی و لبنی و همچنین ساخت انواع تجهیزات آشپزخانه مورد استفاده قرار می‌گیرند، سطح بسیار صافی دارند و امکان شستشو و استریل شدن آن‌ها نیز ساده خواهد بود. همچنین به‌راحتی می‌توان از مواد پاک‌کننده روی آن‌ها، بدون ایجاد مشکل در ساختار، استفاده کرد.

عدم واکنش‌پذیری

یکی از مهم‌ترین مزایای فولاد ضدزنگ، خاصیت واکنش‌ناپذیری آن است. انواع آلیاژ استیل نسبت به هیچ‌گونه مواد اسیدی که در غذا استفاده می‌شود واکنشی نشان نداده و روی طعم، بو و مزه غذا کاملاً بی‌تأثیر است. از این ویژگی فولاد زنگ‌نزن در صنایع نوشابه‌سازی استفاده بسیار زیادی می‌شود.

از دیگر مزایای استفاده از فولادهای ضدزنگ در صنایع غذایی و لبنی می‌توان به مقاومت بالای آن‌ها در برابر انواع مواد شیمیایی، داشتن جلوه‌ای زیبا و همچنین قابلیت بازیافت 100% آن‌ها در چرخه تولید اشاره کرد.

 

فولاد زنگ‌نزن در صنایع  نوشابه‌سازی

سخن آخر

آلیاژهایی که امروزه در ساخت انواع قاشق، چاقو، ظروف آشپزخانه و سایر تجهیزات صنایع غذایی مورد استفاده قرار می‌گیرد، اگثراً فولاد ضدزنگ هستند. از این آلیاژها در بخش‌های مختلف صنایع غذایی مانند ساخت تجهیزات، قفسه‌ها و میزکار، ابزار تولیدی و فرآوری، مخازن نگهداری آب، شیر، مواد لبنی و سایر مواد غذایی نیز استفاده می‌شود.

انتخاب آلیاژ مناسب به‌منظور استفاده در صنایع غذایی و آشامیدنی، یک تصمیم بسیار مهم است. در این مقاله به بررسی انواع آلیاژهای فولاد ضدزنگ در صنایع غذایی و لبنی پرداختیم. درصورتی‌که قصد خرید انواع لوله استیل صنایع غذایی یا سایر محصولات آلیاژی استیل (مانند ورق استیل و پروفیل استیل) را دارید، می‌توانید با کارشناسان استیل رخ در ارتباط باشید و پیشنهاد می‌کنیم از وب‌سایت استیل رخ نیز بازدید کنید.