آشنایی با گرانترین فلزات در دنیا

استخراج و فرآوری فلزات کمیاب و نادر به دلیل ارزندگی بسیار بالای آن‌ها از نظر اقتصادی توجیه پذیر شده است. هرچند فرآیند استخراج برخی از این فلزات بسیار سخت است اما از آنجا که به عنوان گرانترین فلزات شناخته می‌شوند، تمایل برای استخراج آن‌ها زیاد است. در این مقاله از استیل رخ قصد داریم گرانترین فلزات را به شما معرفی کنیم و قیمت تقریبی آن‌ها را در بازار جهانی بررسی کنیم، تا انتهای این مطلب همراه ما باشید.

چه فلزاتی گرانترین فلزات دنیا هستند

در ادامه این مطلب به معرفی 5 فلز گران‌بها و کاربردهای آنها خواهیم پرداخت:

رودیم (Rhodium)

رودیم با نام اختصاری Rh و عدد اتمی 45 بطور قطع گرانترین فلز دنیا است. شاید بسیاری از عموم مردم ندانند رودیم چیست و برای آنان رودیم کاملا ناشناخته باشد. رودیم سال‌هاست در لیست گرانترین فلزات است و در سال 2008 نیز قیمت آن به اوج خود رسید، اما به سرعت دچار افت قیمت شد. در سال 2008 قیمت آن به 10،000 دلار به ازای هر اونس رسید. امروزه به دلیل استفاده روز افزون از رودیم در صنعت خودروسازی و کاربرد آن در کاتالیست‌ها با افزایش تقاضا از سوی این صنعت روبرو شده و قیمت آن تا حدود 13،000 دلار به ازای هر اونس افزایش یافته است.

رودیم که یکی از گرانترین فلزات دنیا است در مبدل‌‌های کاتالیستی در اگزوز خودروها به کار می‌رود. وجود رودیوم به همراه پلاتین و پالادیوم در کاتالیست اگزوز باعث کاهش انتشار گاز‌های سمی و آلاینده‌ها می‌شود. تقریبا 80 % تقاضا برای رودیم از طرف صنعت خودروسازی است.

یکی از علت‌هایی که باعث شده است رودیم جزو گرانترین فلزات دنیا باشد، نایاب بودن آن است. تولید سالانه این فلز در جهان حدود 30 تن در سال است. برای مقایسه می‌توان گفت که تولید سالانه طلا در حدود 2500 تا 3000 تن در سال است.

رودیم که گرانترین فلز دنیاست نقره‌ای رنگ است و سختی بسیار بالایی دارد. نقطعه ذوب رودیم حدود 1964 درجه سانتی‌گراد است و علاوه بر استفاده در ساخت مبدل‌های کاتالیستی در ساخت جواهرات نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد.

پالادیوم (Palladium)

پالادیوم با نام اختصاری Pd و عدد اتمی 46، نیز یکی از گرانترین فلزات است که ارزشی بالاتر از طلا دارد. پالادیوم یکی از عناصر فلزی است که در ساخت کاتالیست‌های خودرو‌های بنزینی مورد استفاده قرار می‌گیرد. در دو دهه اخیر، با گسترش ساخت خودرو‌های بنزینی از یک طرف و سختگیرانه شدن استانداردهای آلایندگی خودرو از طرف دیگر، استفاده از پالادیوم نیز افزایش یافته است. پالادیوم در طبیعت از پلاتین کمیاب‌تر است و قیمت بالاتری دارد. هرچند باید در نظر داشت که با ساخت و گسترش خودرو‌های برقی، استفاده از این عنصر در ساخت خودرو کمی کاهش یافته است. یک شرکت روسی با تولید 86 تن پالادیوم در سال 2019 توانست بزرگترین تولید کننده پالادیوم در جهان شود.

طلا (Gold)

سومین فلز از مجموعه گرانترین فلزات دنیا، طلاست که اغلب برای ساخت لوازم تزئینی مورد استفاده قرار می‌گیرد. طلا با نام اختصاری شیمیایی Au و عدد اتمی 79، علاوه بر استفاده در ساخت لوازم تزئینی در صنعت الکترونیک و هوافضا نیز استفاده می‌شود. علت این کاربردها دوام بالا و قابلیت رسانایی عالی این فلز است. تا دهه 1970 آفریقای جنوبی بزرگترین تولید کننده طلا در دنیا بود و در آن سال 32 میلیون انس طلا استخراج و تولید کرد. این مقدار حدود دو سوم طلای جهان را در بر می‌گرفت. چین، روسیه و استرالیا امروزه برترین تولید کنندگان طلا در جهان هستند.

از گذشته‌های دور تا دنیای مدرن امروز، جوامع و تمدن‌ها از طلا به عنوان پول، نماد ثروت، اعتبار و قدرت استفاده کرده‌اند. چه اینکه به عنوان حلقه ازدواج باشد و یا مدال و جایزه و چه به عنوان پشتوانه یک زندگی یا یک کشور، طلادر زندگی بشر جایگاه خاصی داشته و دارد. برای همین است که هرگاه صحبت از گرانترین فلز دنیا باشد قبل از هر چیز طلا در ذهن نقش می‌بندد.

ایریدیم (Iridium)

ایریدیم با نماد شیمیایی Ir و عدد اتمی 77، یکی از فلزات نادر در دنیاست که تولید آن تنها 3 تن در سال است و این حجم کم تولید سبب شده است تا این عنصر، یکی از گرانترین فلزات موجود در پوسته زمین باشد. ایریدیم را می‌توان مقاومت‌ترین عنصر فلزی در برابر انواع خوردگی در برابر مواد خورنده دانست. ساخت قطعات از ایریدیم بسیار دشوار و پرهزینه است. از ایریدیم به دلیل نقطه ذوب بالا و مقاومت در برابر خوردگی برای ساخت بوته‌های ذوب استفاده می‌شود. کاربرد دیگر ایریدوم در آلیاژ سازی است به گونه‌ای که از آن برای بهبود خواص مکانیکی در برخی آلیاژهای خاص استفاده می‌شود. ذخایر عمده ایریدوم در روسیه و آفریقای جنوبی است و میزان تولید آن به دلیل کمیاب بودن آن بسیار کم است.

همانطور که گفتیم ایریدیم را می‌توان یکی از 5 گرانترین فلزات دنیا دانست که اغلب در شهاب سنگ‌ها یافت می‌شود. دمای ذوب آن حدود 2410 درجه سانتی‌گراد است و در پزشکی و الکترونیک نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد. همچنین در ساخت نوک خودنویس‌های گران‌بها، شمع خودرو و کاتالیزورها نیز ایریدیم کاربرد دارد.

بیشتر بخوانید: جدول مقاومت به خوردگی فلزات در مقابل مواد شیمیایی

پلاتین (Platinum)

پلاتین با نماد شیمیایی Pt و عدد اتمی 78، را نیز می‌توان جزو گرانترین فلزات دنیا دانست. از پلاین در ساخت مبدل‌های کاتالیستی در خودروهای دیزلی استفاده می‌شد و در سال 2014، 45 % از تولیدات پلاتین در صنعت خودرو مورد استفاده قرار گرفت. اما در سال 2015 با تقلب در آزمون تشخیص آلاینده‌های خودرو‌های دیزل معروف به دیزل‌گیت و رسوایی شرکت فولکس واگن، باعث افت تقاضای پلاتین شد و به این ترتیب پالادیوم توانست جایگاه بهتری در ساخت مبدل‌های کاتالیستی پیدا کند.

اما پلاتین به این علت از گرانترین فلزات دنیاست که کمیاب است و می‌تواند مانند طلا در ساخت جواهرات و قطعات تزینتی مورد استفاده قرار گیرد. البته باید دقت کنید که پلاتین و طلای سفید یکی نیستند! طلای سفید آلیاژی از ترکیب چند فلز است و قیمت پایین‌تری نسبت به پلاتین دارد. بد نیست بدانید که حدود سه چهارم ذخایر پلاتین جهان، در آفریقای جنوبی است.

عوامل موثر بر قیمت گرانترین فلرات دنیا

قیمت گرانترین فلزات دنیا بنا به دلایلی دائم در حال نوسان است. مهم‌ترین عامل نوسان قیمت آن‌ها نیز، تغییرات در میزان عرضه و تقاضا است. عامل دیگری که بر قیمت آن‌ها تاثیر فراوانی دارد، میزان تولید سالانه و کاربردهای استراتژیک آن‌هاست. برای مثال می‌توان به نوسان قیمت پلاتین دقت کرد. این فلز که در کاتالیست‌های خودروهای دیزلی مورد استفاده قرار می‌گرفت در سال 2015 با رسوایی فولکس واگن، با کاهش قیمت روبرو شد و قیمت آن که از طلا بالاتر بود اندکی کاهش یافت.

سخن آخر

شاید در باور عموم نقره و طلا گرانترین فلزات دنیا باشند اما این طور نیست. رودیوم، پلاتین و ایریدوم را می‌توان گرانترین فلزات دنیا دانست. هرچند که طلا نیز جزو گرانترین فلزات دنیا است اما فلزات دیگری هستند که قیمت بالاتری دارند. عوامل مختلفی بر قیمت این فلزات تاثیرگذار است. میزان عرضه و تقاضا، فرآیند تولید و کاربردهای خاص از جمله عواملی هستند که بر قیمت گرانترین فلزات دنیا تاثیرگذار هستند.