مقالات, مقالات استنلس استیل
پروتکل CIP در صنایع غذایی چیست؟
بهمن
در صنایع غذایی، رعایت بهداشت و ایمنی از اهمیت بالایی برخوردار است. آلودگی‌های میکروبی و باقی‌مانده‌های مواد غذایی می‌توانند کیفیت محصول را تحت تأثیر قرار داده و خطراتی برای سلامتی مصرف‌کنندگان ایجاد کند. در این راستا، سیستم CIP در صنایع غذایی به عنوان یک الزام، نقش مهمی در حفظ استانداردهای بهداشتی ایفا می‌کند. CIP مخفف Clean In Place یا شستوشو در محل است. این بدان معناست که فرآیند شستوشو بدون نیاز به جداسازی قطعات صورت می‌گیرد. در این مطلب از استیل رخ قصد داریم سیستم CIP در صنایع غذایی را بررسی کرده و مراحل آن را نیز مرور کنیم.
CIP چیست؟
سیستم CIP در صنایع غذایی مجموعه‌ای از فعالیت‌ها است که برای تمیز کردن کامل یا بخشی از یک سیستم در محل، بدون نیاز به جداسازی یا باز کردن لوله‌های استیل و تجهیزات برای انجام فرآیند نظافت، انجام می‌شوند. این فرآیند به صورت اتوماتیک جهت نظافت در محل لولهها، مخازن ذخیره و مخازن آب برای از بین بردن هرگونه نشانه‌ای از آلودگی، باکتری‌ها یا رسوبات انجام می‌شود. CIP معمولا به صورت دوره‌ای و یا هنگام تغییر تولید از یک محصول به محصول دیگر اجرا می‌شوند. سیستم‌های CIP موارد زیر را برای شستوشو شامل می‌شوند:
- محلول‌های شستوشو
- محلول‌های آبکشی
- محلول‌های ضدعفونی‌کننده
این محلول‌ها از طریق همان مسیرهای لوله‌کشی که محصول عبور می‌کند، وارد سیستم می‌شوند تا تمام سطوح داخلی را از باقی‌مانده‌های محصول پاکسازی کنند. بسته به نوع سیستم و خطی که باید تمیز شود، سیستم CIP در صنایع غذایی می‌تواند از یک واحد کوچک و قابل‌حمل (CIP Cart) برای تمیز کردن یک مدار کوچک، تا یک سیستم چندمخزنی و چند منبعی پیچیده برای تمیر کردن چندین مدار یا آشپزخانه به‌طور هم‌زمان استفاده کند.
تاریخچه سیستم CIP در صنایع غذایی
پیش از سیستم شستشوی CIP برای نظافت تجهیزات فراوری محصولات غذایی از روش‌های دستی و معمولی استفاده می‌شد. برای انجام این کار اتصالات و لولهها برای نظافت باز می‌شدند و پس از شستوشو دوباره مونتاژ می‌شدند. این کار برای لوله‌هایی با طول بیشتر از 3 متر ممکن نبود چرا که جابجایی و تمیزکاری داخل این لولهها با محدودیت مواجه می‌شد. نیاز به سیستم‌های CIP در جنگ جهانی دوم احساس شد.
زمانی که کمبود فلزات باعث شد کارخانه‌های لبنی از لوله‌های شیشه‌ای Pyrex به جای لوله‌های فلزی استفاده کنند. صاحبان و اپراتورهای کارخانه‌های لبنی به دنبال روشی بودند که به آن‌ها کمک کند تا بدون نیاز به جداسازی، لوله‌های شیشه‌ای را تمیز کنند. اولین سیستم CIP در صنایع غذایی در سال ۱۹۵۳ در یک کارخانه لبنی خانوادگی نصب شد. توسعه این سیستم سریع بوده و استفاده از سیستم شستشوی CIP تا اواسط دهه ۶۰ در کارخانه‌های لبنی گسترش یافت. دیل سیبرلینگ (Dale A. Seiberling) در توسعه سیستم CIP در صنایع لبنی و غیرلبنی دهه ۶۰ و همچنین سیستم‌های دارویی اواخر دهه ۷۰، نقش مهمی داشت.
ترتیب مراحل CIP
سیستم CIP در صنایع غذایی در مراحل مختلفی انجام می‌شود. این مراحل به ترتیب زیر هستند:
- پیش شستوشو: این مرحله در سیستم CIP در صنایع غذایی از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است. انجام درست این مرحله می‌تواند مراحل بعدی را آسان‌تر و کیفیت نهایی را افزایش دهد. برای این مرحله می‌توان از آب قابل شرب کارخانه، آب دیونیزه (DI)، آبی که از طریق اسمز معکوس (RO) پردازش شده یا محلول شستشوی نهایی از چرخه شستشوی قبلی استفاده کرد.
- شستوشو با مواد قلیایی: مرحله بعد سیستم CIP در صنایع غذایی، شستوشو با مواد قلیایی است. استفاده از سود سوز آور (NaOH) در این مرحله سبب تسهیل چربی زدایی در سیستم می‌شود. این ماده دارای PH بالا است و معمولا در غلظت 0.5 تا 2% استفاده می‌شود. برای شرایط خاص غلظت آن می‌تواند تا 4% نیز افزایش یابد. عدم ایجاد کف می‌تواند از پر شدن بیش از حد مخازن با کف هنگام شروع گردش محلول جلوگیری کند.
- آبکشی میانی: در این مرحله برای شستوشوی مواد قلیایی از آب تازه استفاده می‌شود. برای انجام درست این مرحله از سیستم شستشوی CIP باید از ابزارهایی با دقت بالا استفاده کرد. میزان مایعات در مخازن، جریان بهینه شستوشو و میزان مواد شیمیایی برای شستوشو باید به میزان مشخصی باشند.
- آبکشی نهایی: در این مرحله از سیستم CIP در صنایع غذایی با استفاده از آب دیونیره یا آب شهری، باقی‌مانده‌های مواد شوینده و شیمیایی حذف می‌شوند. در بسیاری از سیستم‌ها، این آب می‌تواند به عنوان محلول مرحله اول، یعنی پیش شستوشو، در چرخه بعدی مورد استفاده قرار گیرد.
- گندزدایی: این مرحله برای از بین بردن میکروارگانیسم‌ها انجام می‌شود. در گذشته از محلول‌های مختلف هیپوکلریت (پتاسیم، سدیم یا کلسیم) که به نام هیپو شناخته می‌شدند، برای گندزدایی در سیستم CIP در صنایع غذایی استفاده می‌شد.
کاربرد سیستم شستشوی CIP
این سیستم در صنایعی که به سطح بالایی از بهداشت و گندزدایی نیاز دارند استفاده می‌شود. از سیستم شستشوی CIP به طور گسترده در صنایع غذایی استفاده می‌شود اما صنایع دیگر نیز مانند صنایع دارویی، بهداشتی، آرایشی، نفتی، شیمیایی و … نیز از این سیستم برای تمیزکردن و شستوشوی خطوط تولید استفاده می‌کنند. دستورالعمل CIP تضمین می‌کند که استانداردهای بهداشتی خاص هر صنعت رعایت شده و خطر آلودگی محصولات نهایی کاهش یابد.
نقش استنلس استیل در سیستم CIP
همانطور که گفته شد، شستوشو و نظافت خط تولید اهمیت بسیار زیادی در صنایع غذایی و صنایع بهداشتی دارد. یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های استنلس استیل، قابلیت‌های بهداشتی از جمله تمیز شدن و ضد عفونی شدن آسان است. استفاده از لوله‌های داخل پولیش استیل می‌تواند فرآیند شستوشوی سیستم CIP در صنایع غذایی را آسان‌تر کند. چرا که سطح صیقلی داخلی آن‌ها مانع از چسبیدن مواد غذایی به آن‌ها می‌شود.
از طرفی مقاومت استیل به خوردگی و همچنین عدم واکنش با فرآورده‌های تولید شده نیز از اهمیت بالایی برخوردار است. در صورتی که لوله‌های مورد استفاده با مواد غذایی واکنش دهند، نیاز به فرآیند CIP نیز افزایش می‌یابد. همچنین واکنش با مواد غذایی می‌تواند‌ها می‌شود. از این رو بااستفاده از لوله‌های داخل پولیش استیل می‌تواند بازدهی خطوط تولید و کیفیت محصول تولیدی را افزایش دهد.
مزایای استفاده از سیستم شستشوی CIP
استفاده از سیستم CIP در صنایع غذایی، مزایایی دارد که در این بخش به آن‌ها می‌پردازیم:
- شستوشو در محل تولید و عدم نیاز به باز کردن خطوط تولید
- رعایت کامل استانداردهای بهداشتی
- تمیز شدن سطوح
- کاهش خطرات میکروبی
- کاهش مصرف آب
سخن آخر
سیستم شستشوی CIP یک راهکار ضروری برای تضمین بهداشت و ایمنی در صنایع غذایی است. این پروتکل با بهینه‌سازی فرآیندهای شستشو و گندزدایی، خطر آلودگی را کاهش داده و کیفیت محصولات را حفظ می‌کند. استفاده از تجهیزات دقیق علاوه بر افزایش بهره‌وری و صرفه‌جویی در مصرف منابع، هزینه‌های عملیاتی را کاهش می‌دهد. استفاده از سیستم شستشوی CIP در صنایع غذایی نه‌تنها سلامت مصرف‌کنندگان را تضمین می‌کند، بلکه به کاهش ضایعات و پایداری محیط زیست نیز کمک می‌نماید. در نهایت، اجرای صحیح این سیستم موجب افزایش عمر تجهیزات و بهبود کیفیت و عملکرد کلی تولید نیز خواهد شد.
