مقالات
لجستیک چیست؟
اردیبهشت
با توجه به گسترش روز افزون کاربرد استنلس استیل در صنایع مختلف، چرخه صادرات و واردات استیل نیز به همین تناسب رونق بسیار زیادی پیدا کرده است. از این رو لجستیک که بخش مهمی از مدیریت زنجیره تأمین است در صنایع فولاد و بخصوص فولاد ضد زنگ امری بسیار مهم تلقی میشود. در این مطلب از استیل رخ قصد داریم تا درباره تعریف لجستیک و ابعاد این مقوله در صنایع فولاد بیشتر صحبت کنیم.
لجستیک چیست؟
معنی لجستیک چیست؟ معنی لجستیک به بیان ساده لجستیک (Logistics) را میتوان به این صورت تعریف کرد؛ فرآیند مدیریت جریان مواد، کالاها، خدمات و اطلاعات مربوطه از مبدأ تولید تا محل مصرف طبق نیاز مشتری ؛ که شامل مدیریت، برنامهریزی، حمل، انبارش، بسته بندی و توزیع مواد و کالاها میباشد. شاید در ابتدا این مقوله بسیار بدیهی و ساده به نظر برسد اما این مفهوم برای بهینه سازی و جلوگیری از اتلافات، نیاز به فرآیندهای دقیق و کارآمدی دارد.
لجستیک در تمام صنایع از جمله، صنعت ورق استیل و فولاد اهمیت فراوانی دارد. چرا که تمام مواد اولیه، کالاها، تجهیزات و… نیازمند حمل و نقل طبق یک نظام دقیق میباشند. این کالاها ممکن است کوچک و یا بزرگ باشند، سبک و یا سنگین باشند، اما همچنان حمل و نقل آنها اهمیت فراوانی دارد.
در کل لوجستیک علاوه بر برنامهریزی و ساماندهی فعالیتها گسترده مرتبط با حمل و نقل محلی، از جنبه روابط بینالمللی نیز بسیار حائز اهمیت است. استاندارد سازی فرآیندها را میتوان یکی از اصول مهم در لجستیک و بخصوص در روابط بین المللی دانست. هدف اصلی از لجستیک، کاهش هزینهها، بهبود کیفیت ارائه خدمات، کاهش زمان و تحویل به موقع و کاهش خسارتهای ناشی از حمل و نقل است.
فرایندها و عملکردهای کلیدی لجستیک
لجستیک شامل تمام فعالیتهایی است که کالا را از نقطه تأمین تا تحویل نهایی مدیریت میکند. در صنعت استیل، این فرایندها شامل مدیریت موجودی، انبارداری، بستهبندی، حمل و نقل، بیمه و ردیابی کالا هستند. هر مرحله اهمیت بالایی دارد:
- مدیریت موجودی: تعیین مقدار کافی از ورق، لوله یا پروفیل برای تأمین سفارشها بدون ایجاد اضافهبار انبار.
- انبارداری: نگهداری مناسب استیل برای جلوگیری از زنگزدگی یا آسیب مکانیکی؛ استفاده از قفسهبندی، محیط خشک و پوشش محافظ الزامی است.
- حمل و نقل: انتخاب مسیر مناسب و نوع وسیله (زمینی، ریلی یا دریایی) بر اساس وزن و ابعاد کالا.
- بستهبندی و محافظت: استیل حساس به خط و خش و رطوبت است؛ پوشش پلاستیکی، فیلم محافظ و بستهبندی مناسب برای حمل طولانی ضروری است.
- ردیابی: با استفاده از نرمافزارهای مدیریت انبار و GPS، شرکت میتواند موقعیت دقیق محمولهها را کنترل کند.
جایگاه لجستیک در زنجیره تأمین
لجستیک قلب زنجیره تأمین است و تعامل نزدیکی با تولید و فروش دارد:
- تأمین مواد اولیه: اطمینان از اینکه ورق و لولههای مورد نیاز تولید به موقع آماده هستند.
- توزیع محصولات: انتقال به مشتریان با حداقل آسیب و هزینه.
- خدمات پس از فروش و لجستیک معکوس: بازگرداندن محصولات معیوب یا اضافی به انبار یا کارخانه.
در صنعت استیل، هماهنگی بین تولید، انبار و مشتری اهمیت ویژه دارد تا زمان تحویل کوتاه و کیفیت کالا حفظ شود.
زیرشاخهها و انواع تخصصی لجستیک
لجستیک تنها حمل و نقل نیست، بلکه زیرشاخههای تخصصی دارد:
- لجستیک معکوس (Reverse Logistics): بازگرداندن محصولات معیوب یا اضافی برای بازیافت یا اصلاح.
- لجستیک بینالملل: مدیریت واردات و صادرات لوله، ورق و پروفیل با رعایت مقررات گمرکی و حمل امن.
- لجستیک سبز (Green Logistics): کاهش ضایعات، استفاده از بستهبندیهای قابل بازیافت و کاهش مصرف سوخت.
- لجستیک برونسپاری (3PL): استفاده از شرکتهای تخصصی حمل و نقل برای کاهش هزینه و افزایش انعطافپذیری.
- مدیریت موجودی و انبار مدرن: سیستمهای WMS و ERP برای کنترل دقیق کالا و پیشگیری از کمبود یا مازاد موجودی.
نقش مدیر لجستیک چیست؟
یکی از افراد یا واحدهای کلیدی و تاثیر گذار در سازمانها، مدیر لجستیک است. مدیر لجستیک مسئولیت مدیریت و کنترل عملیات لجستیک در زنجیره تأمین را بر عهده دارد. وظیفه مدیر لجستیک بهینه سازی چرخه تأمین مواد از مبدأ تا مقصد است. همچنین این بخش باید در راستای برنامه تولید، توزیع به موقع محصولات شرکت را زیر نظر داشته و با بهترین کیفیت کالا و خدمات را به مشتریان ارائه دهد.
از دیگر وظایف مدیر لجستیک میتوان به برنامه ریزی تولید و توزیع، مدیریت انبارها و موجودی، برنامه ریزی حمل و نقل و… اشاره کرد. در واحدهای صنعتی بزرگ، لجستیک به دو بخش لجستیک داخلی برای مدیریت جریان مواد در داخل کارخانه و لجستیک خارجی برای امور لجستیک خارج از کارخانه تقسیم میشود.
انواع لجستیک
لجستیک را میتوان از جنبههای زیادی مورد بررسی قرار داد. هر یک از این موارد دارای اهمیت خاصی است و هرکدام در کنار یکدیگر میتوانند سبب پیشرفت یک شرکت شوند. در ادامه توضیح مختصری درباره انواع لجستیک میدهیم.
- لجستیک ورودی: مدیریت مواد، کالاها و تدارکات مورد نیاز یک سازمان در مبادی ورودی به مجموعه؛
- لجستیک خروجی: مدیریت مواد، کالاها و محصول نهایی کارخانه و یا محل تولید برای ارائه به مشتری و یا حمل تا مقصد؛
- لجستیک معکوس: فرآیندهای مرتبط با مواد و کالای برگشتی و تعمیری؛
- لجستیک بین الملل: برنامه ریزیهای مرتبط با اجرای فعالیتهای لجستیکی برون مرزی و جهانی؛
- لجستیک سبز: شیوههای لجستیکی سازگار با محیط زیست با هدف کاهش انتشار کربن
تفاوت میان لجستیک و زنجیره تأمین
مدیریت لجستیک درحقیقت بخش مهمی از مدیریت زنجیره تأمین یا SCM است. مدیریت زنجیره تأمین طیف وسیعتری از فعالیتها و فرآیندها را شامل میشود که از جمله این فعالیتها میتوان به برنامهریزی تقاضا و فروش، برنامه ریزی عملیات و اجرای زنجیره تأمین، شناسایی، انتخاب و ارزیابی تأمین کنندگان، و مدیریت حمل و نقل اشاره کرد. لجستیک بر انبارش، بسته بندی، حمل و نقل و جابجایی مواد و کالاها تمرکز دارد. پس میتوان لجستیک را زیرمجموعهای از فرآیند کلان مدیریت زنجیره تأمین و علاوه بر آن بخشی از فرآیند مدیریت توزیع و خدمات به مشتری دانست.
اهمیت لجستیک در صنعت استیل
در صنعت استیل، لجستیک چالشهای خاص خود را دارد:
- حمل قطعات سنگین و حجیم: ورق و پروفیل بزرگ نیاز به وسیله نقلیه و تجهیزات ویژه دارد.
- پیشگیری از زنگزدگی و آسیب مکانیکی: بستهبندی و شرایط محیط انبار و حمل، کیفیت نهایی را حفظ میکند.
- هماهنگی صادرات و واردات: رعایت قوانین گمرکی، تعرفهها و زمانبندی ارسال محمولهها حیاتی است.
- مدیریت ریسک: کاهش تاخیر، خسارت و ضایعات از طریق برنامهریزی دقیق و ردیابی مداوم.
شاخصهای عملکرد و مزایای لجستیک
اندازهگیری و بهینهسازی لجستیک به شرکت کمک میکند:
- کاهش هزینهها: کاهش ضایعات، کاهش هزینه انبارداری و حمل.
- بهبود کیفیت خدمات: تحویل به موقع و بدون آسیب به مشتری.
- افزایش انعطافپذیری: توانایی پاسخ سریع به تغییرات سفارش یا بازار.
- افزایش رضایت مشتری: تجربه خرید مطمئن و منظم باعث حفظ مشتریان و رشد کسبوکار میشود.
مهمترین مزایای خدمات لجستیک
اجرای درست خدمات لجستیک میتواند سبب بهینه سازی عملیات و بالا رفتن بازدهی شرکتهای تولیدی شود. شاید بتوان گفت، مهمترین مزیت توجه به خدمات لجستیک، رضایت مشتری است. تحویل درست و به موقع میتواند سبب افزایش رضایت و وفاداری مشتری شود. کاهش هزینههای اضافی از دیگر مزیتهای خدمات لجستیک است. با مدیریت درست میتوان هزینههای حمل و نقل، انبارداری و… را کنترل و بهینه کرد و از هدر رفت هزینه جلوگیری نمود. برای مثال کارخانههای تولیدی با برنامهریزی دقیق برای تولید بههنگام (Just-in-time) از انبارش مواد اولیه و کالای ورودی پرهیز کرده و هزینهها را بهینه میکنند.
مزیت دیگر لجستیک، بهینه سازی زنجیره تأمین است. هماهنگی یکپارچه میان تولید کنندگان، توزیع کنندگان، تأمین کنندگان و… میتواند سبب بهینه شدن کل زنجیره تأمین سازمان شود.
معرفی نرم افزارهای لجستیک
نرم افزارهای لجستیک در حوزههای مختلفی دسته بندی میشوند. در هرکدام از این دسته بندیها از برنامههای مختص خود استفاده میشود. در ادامه برنامههای مورد استفاده در حوزههای مختلف را معرفی میکنیم.
- نمونه نرمافزارها در حوزه حمل نقل: Descartes Transportation Management، JDA، Transportation Management و MercuryGate
- نمونه نرمافزارهای مدیریت انبارها: SAP Extended Warehouse Management و Oracle Warehouse Management
- نمونه نرمافزارهای حوزه مانیتورینگ و ردیابی: GPS Trackit، Fleet Complete و Trimble Visibility
نقش لجستیک در زنجیره تأمین استیل
در صنعت ورق، لوله و پروفیل استیل، حمل و نقل و بسته بندی اهمیت بسیار زیادی دارد. بسیاری از محصولات استیل، باید در شرایط درست و مناسب نگهداری شده و برای حمل و نقل آنها تمهیدات لازم مد نظر قرار گیرد. به همین دلیل نیز نقش لجستیک در این صنعت بسیار پررنگ است. جلوگیری از آسیبهای احتمالی محصولات استیل، میتواند سبب کاهش هزینهها و جلب اعتماد مشتریان شود. لذا شرکتهایی که در حوزه استیل فعالیت دارند، توجه ویژهای به لجستیک از منظر جابجایی مواد، بستهبندی و حمل محصول مانند حمل لوله استیل دارند.
بیشتر بخوانید: سازمان ملی استاندارد و مرکز تایید صلاحیت ایران
سخن آخر
لجستیک به مدیریت حمل و نقل، انبارش، بستهبندی و توزیع مواد اولیه، کالا و خدمات گفته میشود. این مفهوم در صنایع مختلف مطرح است و به صنعتی خاص محدود نمیشوند. در صنعت فولاد و در حوزه استنلس استیل نیز، لجستیک دارای اهمیت و جایگاه ویژهای است. خدمات لجستیک خوب، قطعاً سبب رضایت و وفاداری مشتریان خواهد شد. از طرفی میتواند سبب بهبود کارایی و کاهش هزینههای انبار و حمل و نقل و جلوگیری از اتلافات ناخواسته شود.
