راهنمای معماران در زمینه کیفیت سطحی استیل

ورق استیل را می‌توان یکی از جذاب‌ترین متریال‌ها برای استفاده در معماری دانست. چرا که پرداخت سطح ورق استیل می‌تواند طرح‌ها و حالات گوناگون را برای طراحان فراهم سازد. تنوع بی‌نظیری از پولیش‌ها، بافت‌ها و رنگ‌ها در اختیار طراح قرار می‌دهد که با هیچ متریال دیگری قابل مقایسه نیست. برای مثال ورق مات و ورق خش دار از نمونه‌های پرداخت سطح ورق استیل است که می‌توان از آن‌ها در شرایط فرمی و بازتاب نور متفاوت استفاده کرد. در این مقاله از استیل رخ قصد داریم به انواع پرداخت سطح ورق استیل و کاربرد استیل در معماری بپردازیم.

انواع سطح پرداخت در استیل

پرداخت سطح ورق استیل می‌تواند بر کیفیت انعکاس نور از سطح آن تاثیرگذار باشد. طراحان می‌توانند از انواع پرداخت‌های سطحی در شرایط و موقعیت‌های مختلف برای ایجاد حسی متفاوت استفاده کنند. ماهیت و نحوه انعکاس نور از سطح استیل، یک ویژگی بسیار جذاب و خاص این ماده است. با وجود طیف متنوعی از انواع ورق مات و ورق خش دار می‌توان از درخشندگی شدید مانند نور خورشید تا بازتابی ملایم و لطیف از سطح را به دست آورد. علاوه بر این ویژگی ظاهری بسیار جذاب ورق استیل، مقاومت به خوردگی، استحکام و دوام بالای این محصول، کاربرد استیل در معماری را دو چندان کرده است.

ایجاد جلوه‌های بصری خاص با استنلس استیل در معماری مدرن

پرداخت اولیه

برای رسیدن به کیفیت سطحی مورد نظر در ورق استیل در ابتدا یک عملیات شیمیایی و یا مکانیکی بر روی ورق انجام می‌دهند که باعث ایجاد تنوع در میزان انعکاس‌های متفاوتی از سطح ورق استیل می‌شود. هنگامی که در باره پرداخت ورق استیل صحبت می‌کنیم، انواع پرداخت و پولیش‌ها در یک یا چند دسته از موارد زیر طبقه‌بندی می‌شوند:

کیفیت سطح حاصل از نورد

پرداخت و پولیش مکانیکی

پرداخت و پولیش شیمیایی

تغییر شکل پلاستیک سطوح (ایجاد بافت و طرح برجسته)

هر یک از انواع پرداخت سطح ورق استیل، ویژگی‌های منحصر به فردی دارد که تمام آن‌ها بر روی ورق نورد شده انجام می‌شود. در ادامه به بررسی برخی از این پرداخت‌ها و کیفیت‌های سطحی می‌پردازیم و هرکدام را به اختصار تشریح می‌کنیم.

پرداخت‌ها و کیفیت‌های سطحی حاصل از نورد ورق استیل

در ادامه برخی از کیفیت های سطحی که با فرایند نورد حاصل می‌شوند را بررسی می‌کنیم:

ورق استیل با کیفیت سطح مات 2D:

این پرداخت سطح ورق استیل حاصل فرآیند نورد سرد است و پس از نورد فرآیند آنیلینگ و اسید شویی باعث ایجاد سطحی مات و تیره رنگ می‌شود. از این پرداخت برای طراحی سقف یا سایر مکان‌هایی که نیاز است بازتاب نور کم باشد استفاده می‌شود. زبری این پرداخت سطح ورق استیل بین 0.4 تا 1 میکرومتر است. از کاربردهای صنعتی پرداخت 2D می‌توان به استفاده در ساخت سیستم اگزوز خودرو‌ها، قطعات صنایع شیمیایی و پتروشیمی و قطعات الکتریکی نیز اشاره کرد.

ورق استیل با کیفیت سطح مات 2B:

این پرداخت سطح ورق استیل نسبت به پرداخت 2D زبری کمتری داشته و براق‌تر است. این نوع ورق مات معمولاً پایه‌ای برای انجام پرداخت‌های مکانیکی است. در این پرداخت سطح ورق استیل، پس از آنیلینگ و اسیدشویی، توسط نورد با رول‌های پرداخت‌کاری، استیل را یک مرحله براق‌تر می‌کنند و از زبری سطح آن کاسته می‌شود. علاوه بر استفاده از مات 2B در معماری، می‌توان از این ورق در ساخت بدنه یخچال‌ها، مخازن مایعات، تجهیزات تولید مواد دارویی و در ساخت وسایل پخت و پز نیز استفاده کرد.

بیشتر بخوانید: کاربرد ورق استیل مات 2B و No4

ورق استیل با کیفیت سطح براق BA چیست؟

پرداخت ورق استیل با این کیفیت سطح را می‌توان پالایش‌شده‌ترین پولیش استیل با نورد دانست. به طوری‌که بازتاب سطحی آن مانند آینه کاملا شفاف است. هرچند باید در نظر داشت که ورق استیل NO.8 از سطح BA ورق استیل آینه‌ای‌تر است اما تفاوت این دو در روش تولید آن‌هاست. در تولید ورق استیل با پرداخت BA ، ورق استیل آنیل روشن می‌شود. سطح این ورق بسیار براق است و می‌توان از آن نیز برای پرداخت‌های مکانیکی استفاده کرد. ورق استیل BA از نمونه های پر کاربرد استیل در معماری می باشد. چرا که علاوه بر استفاده از این ورق براق، می‌توان از پرداخت‌های مکانیکی با پولیش‌ها و طرح‌های مختلف بر پایه آن نیز استفاده کرد.

مقایسه کیفیت درجات مختلف پرداخت سطح ورق استیل

پرداخت‌ها و کیفیت‌های سطحی حاصل از پرداخت‌های مکانیکی ورق استیل

برای کاربرد استیل در معماری، بازتاب نور را می‌توان یک عامل مهم در انتخاب پرداخت‌ مناسب دانست. به همین دلیل نیز پولیش‌های متفاوتی از استیل وجود دارد. پرداخت‌ سطح ورق استیل به درجات گفته شده که حاصل از نورد بودند محدود نمی‌شود. یکی از دسته بندی‌های پرداخت سطح ورق استیل پولیش و خش‌دار کردن مکانیکی سطح ورق استیل است که با استفاده از ابزار ساینده و تجهیزات خاص انجام می‌شود. این نوع عملیات مکانیکی با ساییدن سطح استیل به روش‌ها و درجات مختلف صورت می‌گیرد که در نتیجه آن ورق خش دار تولید می شود. پرداخت‌های جهت دار، غیر جهت دار، سفارشی و آینه‌ای چهار دسته از پرداخت‌های مکانیکی هستند که کاربرد استیل در معماری و طراحی سازه‌ها را بمراتب افزایش داده است.

پرداخت جهت دار:

در این نوع پرداخت سطح ورق استیل، بافت سطحی دارای خطوط و خراش‌هایی موازی هستند که در امتداد ورق استیل مشاهده می‌شوند. این خراش‌ها عمق‌ و بافتی یکسان دارند و بسیار منظم بر روی سطح ورق استیل، ایجاد شده‌اند. انعکاس نور در این نوع از ورق خش دار، در یک جهت بیشتر است که به دلیل وجود بافت جهت‌دار خراش‌هاست. پرداخت جهت دار بسیار مستعد نمایان کردن اثر انگشت و دیگر آلاینده‌ها است و نیاز به تمیز کردن منظم دارد.

ورق استیل با کیفیت سطح NO.3 :

این پرداخت سطح ورق استیل را می‌توان خشن‌ترین و زبرترین پرداخت جهت دار دانست. در بررسی دقیق این نوع ورق خش دار، خراش‌هایی موازی با عمق‌های متغییر دیده می‌شود.

ورق استیل با کیفیت سطح NO.4 :

این پرداخت سطحی که در بازار به ورق خش‌دار معروف است را می‌توان از پرکاربردترین‌ پرداخت‌ها در معماری دانست. در این نوع پرداخت سطح ورق استیل، خطوطی موازی و ظریف دیده می‌شود. با استفاده از پرداخت NO.4 می‌توان سطوحی جذاب ایجاد کرد. این ورق خش دار به دلیل زبری کمتر، راحت‌تر تمیز می‌شود.

ورق استیل با کیفیت سطح بُرس‌خورده (Hairline) :

این نوع ورق خش دار از هر دو پرداخت NO.3 و NO.4 خطوطی ظریف‌تر دارد. این پرداخت نیز در معماری کاربردی فراوان داشته و اغلب از این پرداخت به عنوان یک پوشش داخلی یا برای ایجاد ظاهری نرم استفاده می‌شود. به دلیل زبری کمتر آن، تمیز کردن و نگهداری این سطح بسیار راحت‌تر است.

پرداخت‌های غیر جهت دار:

همانطور که گفته شد، انعکاس نور یک عامل مهم در انتخاب نوع پرداخت سطح ورق استیل برای استفاده در معماری است. پرداخت‌های غیر جهت‌دار نور را به صورت پراکنده منعکس یا پخش می‌کنند. معمولاً این پرداخت‌ها از گروه قبلی گران‌تر هستند.

پولیش Angel Hair نمونه یک پرداخت یکنواخت و غیرجهت‌دار

پولیش مویی با بافت غیرجهت‌دار یک نوع ورق خش دار است که جهت مشخصی ندارد. این پولیش از این جهت استفاده می‌شود که نور را پراکنده کند و همزمان درخشندگی و رنگ طبیعی سطح را حفظ نماید. این پرداخت را می‌توان یکی از پرداخت‌های پر کاربرد استیل در معماری دانست.

از دیگر موارد پرداخت‌ سطح ورق استیل می‌توان به پرداخت شات بلاست و گلس‌بید اشاره کرد. در پرداخت گلس‌بید، با ضربات دانه‌هایی بسیار ریز به سطح استیل، بافتی از فرورفتگی‌ها در سطح استیل پدید می‌آورند. در پرداخت شات بلاست نیز همین مکانیزم اجرا می‌شود اما تفاوت این دو در دانه‌بندی این بافت‌هاست. در پرداخت شات بلاست سطح استیل سخت‌تر و روشن‌تر از سطح گلس‌بید است و مقاومت بهتری در برابر خراشیدگی دارد.

پرداخت‌های مکانیکی سفارشی: با استفاده از سمباده‌ها با درجات مختلف و تلفیق دو پرداخت متفاوت می‌توان سطح ورق را به دلخواه به گونه‌ای انجام داد که یک طرح منحصر به فرد خلق شود. با ایجاد این طرح‌ها دست معماران برای استفاده از ورق استیل با پرداخت‌های گونان بسیار باز است و گزینه‌های بسیاری پیش روی خود دارند.

ورق استیل با کیفیت سطح آینه‌ای یا میرور چیست؟

پرداخت سطح ورق استیل آینه‌ای (Mirror) به گونه‌ای است که با سطوحی کاملا صاف و صیقلی مانند آینه روبرو هستیم. این سطوح به منظور بازتاب حداکثری نور کاربرد فراوانی در معماری و طراحی دارند. گریدهای No.7 و No.8 از این دسته پرداخت‌های صیقلی هستند.

بیشتر بخوانید: ورق استیل آینه ای چیست؟

موزه هنرهای معاصر کلیولند طراحی فرشید موسوی و استفاده از استیل آینه‌ای

ورق استیل با کیفیت سطح No.8 :

برای پرداخت سطح ورق استیل No.8 از نمدهایی جهت صیقلی کردن سطح استفاده می‌شود. سطح No.8 ورق استیل را می‌توان از دسته سطح‌های ورق آینه‌ای دانست که از انواع پر کاربرد استیل در معماری است و در برخی از صنایع خاص نیز می‌توان از آن‌ها استفاده کرد.

ورق استیل با کیفیت سطح No.7 :

اصلی‌ترین کاربرد پرداخت سطح ورق استیل No.7 را می‌توان در معماری مشاهده کرد. این ورق براق پولیش زبری در حدود 0.01 میکرومتر دارد و از نظر مقاومت به خوردگی عملکرد بسیار خوبی دارد. از پرداخت سطح ورق استیل No.7 در ساخت رفلکتورها و آینه‌ها و پوشش ستون‌های تزئینی استفاده می‌کنند.

ایجاد بافت با تغییر شکل پلاستیک سطوح

نوع دیگری از پرداخت سطح ورق استیل مربوط به ورق‌های طرح‌دار استیل است که کاربردهایی خاص در معماری دارند. از آن جمله می‌توان به ورق‌های آجدار، برجسته کاری و موج‌دار یا WATER FINISH اشاره کرد. پرداخت WATER FINISH را می‌توان یکی از جذاب‌ترین انواع پرداخت‌ سطح ورق استیل دانست چرا که در این پرداخت، سطح ورق استیل مانند سطح آب موج‌دار شده و ظاهری بسیار زیبا دارد. برای انجام این نوع پرداخت، ورق استیل را درون یک قالب توسط واسطه لاستیکی تحت فشار شدید قرار می‌دهند تا این نقش و فرم بر روی آن ایجاد شود.

ورق استیل موج دار

نوع دیگر از ورقهای استیل با تغییر شکل پلاستیک ورقهای برجسته (Embossing) است. انواع الگوها و نقش‌های مختلف توسط نورد با غلتک‌های خاصی روی ورق استیل ایجاد می‌شود که نتیجه آن سطحی درخشان با الگویی حک شده روی آن می‌شود. در مواردی طرح های برجسته می‌توانند بصورت انتخابی و براساس پیشنهاد طراح بر روی قسمت‌های مشخصی از ورق حک شوند و ایده‌هایی منحصر به فرد را عملی سازند.

نمونه‌هایی از طرح‌های برجسته ورق استیل

ورق استیل رنگی

علاوه بر انواع پرداخت سطح ، در برخی از طراحی‌ها نیاز است تا از ورق استیل با رنگ‌های مختلف استفاده شود. در اواخر قرن بیستم، تکنیک‌هایی برای رنگ‌‌آمیزی ورق استیل پیشنهاد شد. یکی از ساده‌ترین تکنیک‌ها، تغییر رنگ استیل با حرارت در دماهای مختلف است است. با افزایش دما ورق استیل به رنگ‌هایی مانند آبی، بنفش، قرمز و حتی زرد تغییر می‌کند. این رنگ‌ها با توجه به دمایی که استیل تا آن درجه گرم می‌شود، نمایان می‌شوند.

علاوه بر این روش، دو روش دیگر نیز برای رنگ‌‌آمیزی استیل وجود دارد. روش PVD که به عنوان رسوب فیزیکی بخار است و روش Inco که به عنوان رنگ آمیزی تداخلی شناخته می‌شوند از روش‌هایی برای تولید ورق استیل رنگی هستند.

روش Inco

گاهی ایجاد جلوه‌ای خاص برای پرداخت سطح ورق استیل به رنگ حاصل از شکست نور نیاز دارد. روش Inco (interference coloring) از حمام‌های اسید شیمیایی برای ایجاد یک لایه ضخیم کروم بر روی سطح استیل استفاده می‌کند. از این روش می‌توان برای رنگ کردن انواع پرداخت سطح ورق استیل استفاده کرد. برای مقاوم کردن لایه اکسید تشکیل شده بر روی سطح استیل، از یک فرآیند الکترو شیمیایی استفاده می‌کنند که سبب بهبود مقاومت در برابر سایش می‌شود. در این روش از هیچ رنگ دانه‌ای استفاده نمی‌شود و تنها شکست نور است که انعکاس رنگ‌ها را مقابل چشم بیننده جلوه‌گر می‌سازد. با بازتاب و تداخل امواج نور بر روی سطح استیل و عبور از لایه اکسید کروم، نور منعکس شده از سطح استیل به گونه‌ای شکسته می‌شود که پدیده لایه نازک رخ می‌دهد و سبب آن می‌شود که سطح استیل رنگی به نظر برسد.

ورق استیل رنگی

روش PVD

برای پرداخت سطح ورق استیل به رنگ‌هایی ماندگار از روش رسوب‌دهی فیزیکی بخار یا PVD (Physical Vapor Deposition) استفاده می‌شود. با استفاده از این روش که رایج‌ترین روش رنگ‌آمیزی استیل است، می‌توان یک پوشش بسیار نازک از رنگ را بر روی سطح استیل اعمال کرد. به کمک این روش می‌توان بر روی سطح استیل رنگ‌هایی مانند طلایی، مشکی، آبی، نوک‌مدادی، برنزی، قرمز و … را پدید آورد. برای استفاده از این روش نیاز است تا سطح استیل از هرگونه آلودگی تمیز شود. سپس به کمک گاز آرگون و مولکول‌های یک ترکیب شیمیایی خاص، یک لایه نازک بر روی سطح ورق استیل پدید می‌آید. برای ایجاد رنگ‌های مختلف از ترکیبات و نمک‌های مختلف استفاده می‌شود. برای مثال اگر نیاز باشد تا ورق استیل به رنگ طلایی باشد از ترکیبات تیتانیوم استفاده می‌کنند.

ورق استیل با پوشش تیتانیومی که به رنگ مسی خاصی درآمده

اچ کردن یا حکاکی شیمیایی سطح استیل

پرداخت سطح ورق استیل می‌تواند به روش‌های مکانیکی و شیمیایی انجام شود. اچ کردن (Etching) نیز یکی از روش‌های خاص برای ایجاد کیفیت سطح ورق استیل است که از مواد شیمیایی برای نمایان کردن برخی از طرح‌ها استفاده می‌شود. با استفاده از یک محلول اسیدی خورنده، می‌توان سطح استیل را حکاکی یا لایه‌برداری کرد. البته روش‌های دیگری مثل حکاکی با لیزر و یا واترجت هم می‌توانند روی سطح ورق استیل طرح و نقش ایجاد کنند.

کاربرد استنلس استیل در معماری روز به روز بیشتر مورد توجه قرار میگیرد

سخن آخر

انواع پرداخت سطح ورق استیل سبب شده است تا کاربرد استیل در معماری بیشتر شود. از ورق مات ، ورق خش‌دار و ورق استیل براق می‌توان برای طراحی نمای سازه‌ها استفاده کرد. با توجه به گستردگی انواع پرداخت سطح ورق استیل، دست طراحان و معماران برای خلق آثاری جدید و بدیع باز است. علاوه بر روش‌های مکانیکی، از روش‌های شیمیایی نیز برای رنگ کردن استیل استفاده می‌شود. این محصولات سبب گستردگی بازار استیل در صنایع ساخت و ساز شده است.

طی 40 سال گذشته تنوع زیادی از امکانات برای ایجاد جلوه‌های بصری مختلف به فولاد ضد زنگ یا استنلس استیل از انواع ورق مات و ورق خش دار معرفی شده‌اند. از کدهای تعریف شده و استاندارد کیفیت سطوح گرفته تا انواع بدیع طرح‌ها که توسط معماران و هنرمندان طراحی می‌شوند. رشد سریع و چشمگیر کاربرد استیل در معماری، آینده درخشانی برای این صنعت متصور می‌سازد و استیل رخ به عنوان تامین کننده تخصصی مواد اولیه استیل در ایران به آینده درخشان استیل در معماری بسیار خوش‌بین است.